KBS w okresie międzywojennym
W okresie II Rzeczypospolitej, a konkretnie po walkach o niepodległość zaczęto myśleć o bractwach strzeleckich, szczególnie o tych najmniejszych, będących w ciężkich sytuacjach finansowych. Z inicjatywy poznańskiego bractwa z Janem Łukczakiem na czele powstała idea zjednoczenia bractw w I poł. 1922 r. 7 sierpnia 1922 r. w sali poznańskiego „Bazaru” spotkało się 133 delegatów reprezentujących ponad 7000 członków. Obradami kierował Stanisław Nowicki. To wtedy powstało Zjednoczenie Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polskich. W skład zjednoczenia wchodziły bractwa z województwa poznańskiego i z pomorskiego oraz ze Śląska. Władzą zjednoczenia był coroczny zjazd, który odbywał się razem z zawodami strzeleckimi. Kolejne zjazdy odbywały się w II - Poznaniu (1924), III - Grudziądzu (1927), IV - Poznaniu, V - Katowicach (1932), a VI miał odbyć się w Gdyni w 1940 r., jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany. W 1927 r. zmieniono nazwę na Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich RP i taka nazwa funkcjonuje do dnia dzisiejszego. VI zjazd odbył się dopiero w Poznaniu w 1991 r. Kolejne kongresy odbywały się w Bytomiu (1992), Śmiglu (1993), Kórniku (1994), Stargardzie Gdańskim (1995), Krakowie (1997), Marszewie (1998), Szamotułach (1999), Tucholi (2000), czy Wrześni (2001).
Po odzyskaniu niepodległości stwierdzono, iż niemiecki statut kłóci się z prawem polskim. Starosta w piśmie do wojewody poznańskiego 28 września 1920 r. stwierdził, że bractwo w Kobylinie spolszczono, w Dobrzycy i Rozdrażewie przyjęły nowe statuty, a w Krotoszynie nadesłało statu i czekało na opinię. W tym czasie bractwo borykało się jednak z problemami organizacyjnymi, bo starosta Wadyński 25 października 1921 r. informował wojewodę, że bractwo mimo upomnień jeszcze nie wysłało statutu. Dokument ten starosta otrzymał w roku kolejnym i 22 lutego 1922 r. przesłał go do wojewody. Później wojewoda upominał starostą, a starosta bractwo o nadesłanie porządnego i uzupełnionego protokołu z walnego zebrania. To odbyło się 25 maja 1922 r. Na łączną liczbę 136 członków, obecnych było 83 z nich. Ustalono też liczbę medali na łańcuchach dla króla, marszałka oraz trzech rycerzy. Prezesem był wówczas Z. Błażejczyk. Po wielu perturbacjach formalnych naczelnik Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego Wojewody Wielkopolskiego (podpis nieczytelny) zatwierdził w końcu statut bractwa 18 września 1922 r.
Wracając jednak do okresu międzywojennego. 13 sierpnia 1927 r. odbył się V Zjazd Delegatów i II Kongres Zjednoczenia w Grudziądzu, gdzie akces do dołączenia do organizacji zgłosiły bractwa z Budzinia, Kalisza, Kłecka, Margonina, Odolanowa, Obry, Rogoźna, Sierakowa, Witkowa oraz ze Zdun i z Krotoszyna. Wtedy wyodrębniono z Okręgu Poznańskiego, Podokręgi: Leszczyński, Szamotulski i Ostrowski, w skład którego weszły bractwa z powiatu krotoszyńskiego. Samodzielne okręgi, w tym Okręg Ostrowski wyodrębniono 23 marca 1928 r. podczas VII Zjazdu Delegatów w Inowrocławiu. W tym samym zjeździe Okręg Ostrowski reprezentowało 100 członków i 5 sztandarów, z czego 12 członków ze sztandarem pochodziło z KBS w Krotoszynie, a 10 członków ze sztandarem z KBS w Koźminie. Swoich przedstawicieli z bractw z terenu powiatu nie przysłały KBS w Kobylinie, KBS w Rozdrażewie i KBS w Sulmierzycach. Nie ma z kolei informacji o KBS w Zdunach. Prawdopodobnie wtedy bractwo zaprzestało działalności.
KBS działało prężnie w okresie międzywojennym. Niestety nie mamy za dużo informacji z I poł. lat 20. XX w. 27 maja 1926 r. odbyło się strzelanie do tarczy królewskiej. Na 498 strzałów, aż 20 osób wystrzeliło 12-stki. Królem kurkowym został inżynier Wacław Kamiński, marszałkiem – restaurator Jan Gałęski, a rycerzami – Radziejewski, Cieślicki i Nowakowski.
Między 8 a 15 maja 1927 r. na Strzelnicy Miejskiej w Ostrowie odbyło się I Strzelanie Podokręgu Ostrowskiego. Uroczystość rozpoczęła się 8 maja o godz. 8:00. Zebranych przywitał pluton honorowy Bractwa Strzeleckiego, a potem odbyło się nabożeństwo. Po nabożeristwie odbyła się na rynku defilada przed władzami. Później do śniadania usiadło 250 braci, a potem zaczęły się zawody strzeleckie. W międzyczasie bracia mogli posłuchać koncertu w Ogrodzie Strzeleckim, cy zabawić się w Teatrze Miejskim. 15 maja o godz. 19:00 zawody zakończyły się. Królem Podokręgowym został Skrzypek z Krotoszyna, I Rycerzem - Rudnicki z Odolanowa, a II Rycerzem - Szubert z Ostrowa. Oddano salwy honorowe, a o 22:00 odbył się bal królewski, podczas którego nagrodzono braci tytułami, które wręczył burmistrz Ostrowa Musielak. Krzyże z tarczy królewskiej powędrowały zaś do prezesa Michała Szycha z Krotoszyna (44 pierścienie - IV miejsce).
3 lipca 1927 r. bracia kurkowi wzięli udział w Zjeździe Delegatów i I Strzelaniu Okręgu Poznańskiego Zjednoczenia Bractw Strzeleckich RP. Zawody odbyły się na strzelnicy Bractwa Strzeleckiego w Jarocinie. W konkurencji L. Borowicz zajął 9 miejsce, a zwycięzcą strzelania do Tarczy Królewskiej Okręgu Poznańskiego okazał się Wojciech Jarczyński z Koźmina. Tytuły obu rycerzy powędrowały do braci z Poznania1. Królem kurkowym w 1927/1928 był Konrad Nowakowski, Marszałkiem - Skolik, I rycerzem - Lesialski, II rycerzem - Jan Gałęski, a III rycerzem - W. Skrzypek. Na 96 strzelających 18 osób wystrzeliło 12-kę2. Do Zjednoczenia Bractw Strzeleckich R.P. przystąpiło w latach 20. XX w. 111 bractw. Kobylin, Krotoszyn, Koźmin oraz Zduny. Zarząd informował, że sprawa mnóstwa bractw nie doznała jeszcze załatwienia, a spoczywa w instancjach okręgowych
9 lipca 1927 r. bracia wzięli udział w III Zjeździe Delegatów Okręgu Poznańskiego Zjednoczenia Bractw Strzeleckich we Wrześni. Podczas zjazdu głos zabrał dr Stefan Budzyński, który pełnił funkcję ławnika Zarządu Okręgu Poznańskiego Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich R.P. Po zjeździe w dniach 10-13 lipca odbyło się III Strzelanie Okręgu Poznańskiego we Wrześni. W czasie 22 godzin strzelania, do 16 tarcz oddano 11 456 strzałów. Tym razem królem został Woźniak z Murowanej Gośliny, I rycerzem - Edmund Radomski z Poznania, a II rycerzem Ciesiółka z Koźmina. Wśród 8 najlepszych strzelców do Tarczy Królewskiej uhonorowano m.in. Nowakowskiego z Krotoszyna, czy Rybakowskiego z Koźmina. W strzelaniu o puchar wędrowny z tarczy honorowej Okręgu Poznańskiego wśród najlepszych byli m.in. Ciesiółka z Koźmina, czy Talarczyk z Krotoszyna.
6 lipca 1930 r. delegacja braci gościła podczas 200-lecia Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Ostrowie. Bracko krotoszyńskie reprezentował podczas przemowy Kończak, a kobylińskie - Voelkel.
Warto zwrócić uwagę na pewien ważny szczegół. Wszelkie statuty określały naszą organizację, jako Bractwo Strzeleckie miasta Krotoszyna. Dopiero 7 stycznia 1933 r. w wyniku przerejestrowania zmieniono nazwę na Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Krotoszynie. W tym okresie prezesem był Michał Szych, sekretarzem Franciszek Lesiński, a w zarządzie znaleźli się również: Borowicz, Stanisław Cugier, Władysław Rogowski i Franciszek Talarczyk. W procesie rejestracyjnym trzeba było przekazać nowy statut i protokół z walnego zebrania, podczas którego go ustalono, a odbył się 21 marca 1932 r. i walnego zgromadzenia z 30 czerwca 1932 r. Nasuwa się pytanie skąd takie nagłe zmiany? Być może na początku lat 30. XX w. bractwo borykało się z problemami wynikającymi z kryzysu ogólnoświatowego i zaprzestało działalności, lecz jest to jedynie hipoteza. Rejestracji w Sądzie Grodzkim w Krotoszynie dokonali: Michał Szych, Ignacy Cieślicki, Franciszek Lesiński, Antoni Szych, Stanisław Cugier, Sylwester Pflanz, Paweł Pawlak, Walerian Rogowski, Kazimierz Szczuraszek, Ignacy Jandziński i Józef Włodarczak. Pismo o rejestrację wystosowano 2 grudnia 1932 r. Na zebraniu walnym sprawozdanie złożył prezes Mieczysław Kończak, dodając, że praca była bardzo utrudniona. W tym czasie sekretarzem był Franciszek Lesiński, skarbnikiem Wojciechowski, a strzelmistrzem Reiter. Z kolei przewodniczącym komisji rewizyjnej był Antoszkiewicz. Protokół nie mówi o treści, lecz o samym fakcie dyskusji, jednak wiemy z niego jedynie, iż bractwo posiadało wówczas strzelnicę przy ul. Rawickiej 1 oraz zadłużenie finansowe. W tym czasie odeszli członkowie: Leon Jankiewicz, Ludwik Nowak i Jan Rajewski, a Władysław Pilarski poprosił o zawieszenie go w prawach członka. Podczas zebrania wybrano również nowy zarząd. Prezesem został Michał Szych 25 głosami, Mieczysław Kończak uzyskał 19 głosów, Józef Włodarczak 1 głos, Kopydłowski 1 głos i Antoni Szych 1 głos, a 2 głosy były nieważne. Wiceprezesem został Józef Włodarczak 36 głosami. Franciszek Lesiński został sekretarzem 31 głosami, a jego zastępcą Walerian Rogowski 29 głosami. Skarbnikiem został Kazimierz Szczuraszek 34 głosami. Komendatem został Antoni Szych, zastępcą Stanisław Cugier, strzelmistrzami zostali: Paweł Pawlak i Sylwester Pflanz, a ławnikami: Ignacy Jandziński i Paweł Pawlak. W skład komisji rewizyjnej weszli: Antoni Antoszkiewicz, Leon Borowicz i Stanisław Lisiak. Oficererm pocztu sztandarowego został Stanisław Cugier, jego zastępcą Skowroński, a chorążym Grzechowiak. Z kolei pierwszych podchorążym został Wilgocki, drugim podchorążym Swoboda, a ich zastępcami: Sikorzyński i Kurzawski. W 1933 r. Kurkowe Bractwo Strzeleckiego w Krotoszynie liczyło 92 członków.
27 października 1933 r. uchwalono nowy statut, a podpisali się pod nim: Leon Borowicz (kierownik techniczny browaru), Franciszek Lesiński (kupiec), Józef Nogaj (urzędnik), Sylwester Pflanz (kupiec), Antoni Szych (kupiec), Stanisław Sękowski (urzędnik), dr Stefan Budzyński (lekarz), Stanisław Lisiak (kasjer), Stefan Skowroński (zegarmistrz), Edward Korbasiewicz (fryzjer), Michał Szych (kupiec), Hipolit Becharski (kontroler), Franciszek Wieczorek (dyrektor banku), Władysław Sękowski (obuwnik), Józef Włodarczak (kupiec) i Kazimierz Szczuraszek (księgowy). Od 1933 r. zarząd wyglądał następująco: prezes Michał Szych, wiceprezes Józef Włodarczak, sekretarz Franciszek Lesiński, zastępca sekretarza Walery Rogowski, skarbnik Kazimierz Szczuraszek, komendant Antoni Szych, strzelmistrz Paweł Pawlak, pierwszy radny Stefan Skowroński i drugi radny Albin Wiatrolik.
W 1935 r. zmienił się zarząd. Prezesem nadal był Michał Szych, wiceprezesem Józef Włodarczak, sekretarzem Stanisław Lisiak, zastępcą sekretarza Franciszek Lesiński, skarbnikiem Stanisław Sękowski, komendantem Antoni Szych, strzelmistrzem Paweł Pawlak, pierwszym radnym Stefan Skowroński, a drugim radnym Albin Wiatrolik.
Kolejny zarząd wybrano w 1936 r. Prezesem nadal był Michał Szych, wiceprezesem Kazimierz Bajerlein, sekretarzem Stanisław Lisiak, zastępcą skarbnika Franciszek Lesiński, komendantem Antoni Szych, skarbnikiem Stanisław Sękowski, strzelmistrzem Paweł Pawlak, pierwszym radnym Stefan Skowroński, a drugim radnym Albin Wiatrolik.
W 1937 r. na 692 członków okręgu ostrowskiego najwięcej było oczewiście z Ostrowa (107), później z Koźmina (90), Ostrzeszowa (68), Kępna (64), Krotoszyna (56), Rozdrażewa (46), Kobylina (45), Sulmierzyc (40), Pleszewa (37), Odolanowa (35), Raszkowa (33), Pogorzeli (26), Skalmierzyc Nowych (25) i Wojciechowa (20). Od 15 do 18 sierpnia 1937 r. odbyło się strzelanie żniwne.
Kolejne zmiany miały miejsce w 1937 r. Prezes Michał Szych przeprowadził się do Częstochowy i jego następcą został Kazimierz Bajerlein, wiceprezesem w miejsce Bajerleina – Ignacy Jandziński, sekretarzem został Stanisław Patalas, z powodu wystąpienia z bractwa Stanisława Lisiaka, dalej skład zarządu wyglądał następująco: zastępca sekretarza – Franciszek Lesiński, skarbnik – Stanisław Sękowski, komendant – Antoni Szych, strzelmistrz – Paweł Pawlak, pierwszy ławnik – Stefan Skowroński i drugi ławnik – Albin Wiatrolik. W 1938 r. znów zmieniono zarząd, który pozostał w większości ten sam, jednak za zastępcę sekretarza Franciszka Lesińskiego, który zrezygnował wybrano Wawrzyńca Kałka. 29 kwietnia 1938 r. walne zebranie zmieniło delikatnie statut organizacji.
Największą inwestycją pod koniec lat 30. XX w. było przeniesienie strzelnicy z ul. Rawickiej na dzisiejszą ul. Bractwa Kurkowego, czyli w miejscu, gdzie obecnie znajduje się strzelnica. Uroczysta impreza inaugurująca budowę strzelnicy przy ul. Świętokrzyskiej (dzisiejszej ul. Bractwa Kurkowego) odbyło się w dniach 8-15 maja 1938 r. Impreza rozpoczęła się hejnałem z wieży ratuszowej i zbiórki gości i delegatów w Hotelu Strzelnica. Stamtąd uczestnicy wyruszyli do kościoła św. ap. Pitora i Pawła, a po mszy udali się na defiladę na Rynku. Dalsza część imprezy odbyła się na strzelnicy, gdzie nastąpiło wmurowanie kamienia węgielnego i wmurowanie aktu erekcyjnego. Tego dnia odbyło się strzelanie do tarczy pamiątkowej i wymarsz do Hotelu pod Białym Orłem, gdzie odbyła się zabawa. W kolejnych dniach codziennie strzelano do tarcz pamiątkowych i o godnjośc króla kurkowego, tarczy premiowej i małokalibrowej o cenne nagrody. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie.
Łukasz Cichy
